เรื่องราวจากชุมชน

เกาะเรียน: อู่อารยธรรมริมสายน้ำและต้นตำรับขนมไทยแห่งกรุงเก่า

ณ ใจกลางจังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีชุมชนเก่าแก่แห่งหนึ่งที่ตั้งอยู่บนพื้นที่ซึ่งมีลักษณะเป็นเกาะ โอบล้อมด้วยสายน้ำเจ้าพระยาและคลองธรรมชาติ ชุมชนแห่งนี้มีนามว่า “เกาะเรียน” ซึ่งไม่ได้เป็นเพียงพื้นที่ที่มีทัศนียภาพงดงาม แต่ยังเป็นแหล่งเก็บรักษามรดกทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมอันล้ำค่ามาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี

ที่มาของชื่อ “เกาะเรียน”

ชื่อของชุมชนแห่งนี้มีที่มาจากการผสมผสานระหว่างลักษณะทางภูมิศาสตร์และเรื่องราวในประวัติศาสตร์ “เกาะ” มาจากการที่พื้นที่ของหมู่บ้านหลักๆ ถูกล้อมรอบด้วยแม่น้ำจนมีลักษณะคล้ายเกาะ ส่วนคำว่า “เรียน” นั้น มีตำนานเล่าขานสืบต่อกันมาว่า ในสมัยอยุธยาที่การค้าขายรุ่งเรือง มีชาวต่างชาติโดยเฉพาะชาวจีนและฮอลันดาเดินทางเข้ามาตั้งถิ่นฐานและได้สร้าง “โรงเรียน” สอนศาสนาขึ้นในบริเวณนี้ ด้วยเหตุนี้ ชาวบ้านจึงเรียกขานพื้นที่แห่งนี้ว่า “เกาะเรียน” นับแต่นั้นเป็นต้นมา

ศูนย์กลางแห่งความหลากหลายทางวัฒนธรรม

ในอดีต เกาะเรียนตั้งอยู่ในทำเลยุทธศาสตร์ที่ใกล้กับหมู่บ้านของชาวต่างชาติอื่นๆ เช่น หมู่บ้านญี่ปุ่นและหมู่บ้านฮอลันดา ทำให้ที่นี่ไม่ได้เป็นเพียงชุมชนของคนไทย แต่เป็นพื้นที่แห่งการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมที่สำคัญแห่งหนึ่งของกรุงศรีอยุธยา วิถีชีวิตของผู้คนที่นี่จึงผูกพันกับสายน้ำ การค้าขาย และการเปิดรับผู้คนจากต่างถิ่น

มรดกขนมไทย ต้นตำรับท้าวทองกีบม้า

สิ่งที่ทำให้เกาะเรียนมีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักมาจนถึงปัจจุบัน คือการเป็นแหล่งผลิต “ขนมไทยโบราณ” โดยเฉพาะขนมตระกูลทองอันเลื่องชื่อ ไม่ว่าจะเป็นทองหยิบ ทองหยอด และฝอยทอง ว่ากันว่าชาวบ้านเกาะเรียนบางส่วนคือผู้สืบทอดเชื้อสายและสูตรขนมไทยต้นตำรับมาจาก ท้าวทองกีบม้า (มารี กีมาร์) สุภาพสตรีชาวโปรตุเกสผู้รับราชการในราชสำนักสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช

ปัจจุบัน ชุมชนบ้านเกาะเรียนยังคงมีการรวมกลุ่มกันในรูปแบบของ “วิสาหกิจชุมชนขนมไทย” เพื่อสืบสานและอนุรักษ์ภูมิปัญญาการทำขนมไทยดั้งเดิมนี้ไว้ไม่ให้สูญหาย ผลิตภัณฑ์ขนมไทยจากเกาะเรียนจึงไม่ได้มีเพียงรสชาติที่หอมหวานอร่อย แต่ยังเต็มไปด้วยเรื่องราวทางประวัติศาสตร์ที่น่าภาคภูมิใจ

ทุกวันนี้ ชุมชนเกาะเรียนอาจมีบ้านเรือนสมัยใหม่เพิ่มขึ้นตามกาลเวลา แต่จิตวิญญาณและวิถีชีวิตที่ผูกพันกับสายน้ำ รวมถึงมรดกทางวัฒนธรรมอันหอมหวานยังคงได้รับการสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่น ทำให้เกาะเรียนยังคงเป็นอีกหนึ่งชุมชนทรงคุณค่าที่รอให้ทุกคนได้มาสัมผัสเรื่องราวและสนับสนุนผลิตภัณฑ์อันเป็นเอกลักษณ์ของพวกเขา